سیمای خوی(بخش پنجم: اماکن متبرکه)

   شهرى که از شدت دیندارى مردم به دارالمومنین مشهور گردیده، بالتبع اماکن متبرکه زیادى نیز دارد. این اماکن بر چند قسمتند: مساجد، حسینیه‏ ها، زیارتگاه ها شامل امامزاده‏ ها، مزارت علما وسادات.

    علاوه بر اینها در خوى یک سرى بقاع وجود دارد که مجهول الحال بوده و در میان مردم به اوجاق مشهورند، اهم این بقعه‏ ها عبارتند از بقعه ربط، بقعه بدل آباد، بقعه حضرت ابوالفضل بقعه شعبانلو، بقعه قوروق، بقعه آستانه على، بقعه پیرکندى و بقعه خاک مردان، بقعه پیر ولى واقع در محله قاضى.

    این بقاع با اینکه مجهول مى‏ باشند و اصلا معلوم نیست که چرا مورد زیارت و قداست واقع شده ‏اند، از احترام فوق‏ العاده در نزد مردم برخوردارند، مخصوصاً بقعه حضرت ابوالفضل(ع) که در بین مردم به «حضرت عباس اوجاقى» مشهور است و هر ساله در آنجا چندین هزار گوسفند را قربانى و نذر و احسان مى ‏کنند.

    در این قسمت ما مساجد و مزارات و امامزاده ‏هاى معروف و مشهور را معرفى مى ‏نماییم:

۱- مساجد و تکایاى خوى

    خوى از قدیم الایام به داشتن مسجد زیاد شهرت دارد. اولیا چلبى که در سال ۱۰۵۷ ه.ق از خوى گذر کرده مى‏ گوید: «این شهر چندین بار تخریب و بعداً آباد شده است، هفتاد مسجد دارد که دو تا از آنها مسجد جامع است».

    تعداد مساجد خوى هم اکنون متجاوز از سیصد واحد و اکثر آنها آباد و مورد استفاده مى‏ باشد.

    از مساجد مهم خوى مسجد مطلب خان، مسجد سیدالشهداء، مسجد حاج بابا، مسجد شیخ، مسجد سایل، مسجد ملاحسن، مسجد سلمان خان، مسجد داغ آغلیان، مسجد آقا ابراهیم شیخ الاسلام خوئى و… مى توان نام برد.

    در زمان طاغوت مصلاى نماز جمعه را تبدیل به ورزشگاه کرده بودند بعد از انقلاب محل مذکور تبدیل به مصلاى مجهزى براى اقامه نماز جمعه گردید و از سال ۱۳۶۳ه.ق نماز جمعه با شکوه و عظمت خاصى به امامت امام جمعه محترم این شهرستان حجت الاسلام شکوری برگزار مى‏ گردد.

    علاوه بر مساجد، در خوى حسینیه‏ ها و تکایاى متعدد دیگرى نیز وجود دارد که در آنها مراسم مذهبى از قبیل نماز جماعت، عزادارى صورت مى ‏گیرد. از مشهورترین حسینیه ‏هاى خوى حسینیه شهید آیت الله حاج میرزا ابراهیم دنبلى خویى مى ‏باشد که در خیابان محله خوى واقع است، محل آن قبلاً منزل مسکونى آن شهید بوده و بعد از وى بنا به وصیتش به حسینیه تبدیل شده و هم اکنون به نام ایشان است. مطلبى که باید ذکر شود، اینکه در پشت این حسینیه، مسجدى به نام مسجد آقا ابراهیم موجود است که متصل به آن مى ‏باشد. این مسجد را شیخ الاسلام خوى آقا ابراهیم شریف حسینى خویى در سال ۱۲۳۰ ه.ق بنا نهاده و بعد از وى تجدید بنا شده است. یکى بودن نام صاحب حسینیه و بانى مسجد موجب گردیده که مردم مسجد را نیز از بناهاى صاحب حسینیه بدانند، در صورتى که بین ایشان حدود صد سال فاصله است. شیخ الاسلام خویى متوفاى ۱۲۳۳ه.ق بوده در حالى که آیت الله شهید حاج میرزا ابراهیم شهادتش در سال ۱۳۲۵ ه.ق بوده است و ملاحظه تاریخ بناى حسینیه و مسجد که در تابلو آنها نوشته شده این حقیقت را روشن مى‏ کند.

۲- مزارات

    مزارات خوى زیاد مى‏باشد بعنوان نمونه چند مورد مهم ذکر مى‏شود.

۲-۱. امامزاده سید بهلول، این امامزاده در سه کیلومترى از مرکز شهر در سمت غرب واقع شده و قدیمى ‏ترین مزار خوى مى‏ باشد. سید بهلول از نوادگان امام على ‏النقى علیه‏السلام است که از تاریخ دقیق فوت و شرح حالات وى اطلاعى در دست نیست. در چند سال گذشته ساختمان آن را توسعه داده و تجدید بنا نمودند. سنگ قبر وى که خیلى قدمت دارد، با عبارات عربى نوشته شده و نصف آن که شامل تاریخ وفات وى بوده از بین رفته است. نصف اول سنگ قبر که باقى مانده عباراتش ناخوانا مى ‏باشد و با تلاش زیاد این عبارات قرائت گردید «یا مونس الوحید، هذه المرقد المرحوم السعید بهلول طیب الله مثواه فى».

    این امامزاده در بین اهالى خوى و اطراف از احترام فوق العاده‏اى برخوردار است، مردم براى رفع مشکلات و گرفتاری ها و برآورد شدن حاجات به زیارت وى مى ‏آیند ومعمولاً پول نقد یا سایر اجناس مورد نیاز زوار را به امامزاده وقف نموده. و از دهات اطراف گوسفندان زیادى را جهت آن نذر و قربانى مى‏ کنند.

    محله‏اى که این امامزاده در آن واقع شده، از قدیم الایام تاکنون به محله امامزاده شهرت دارد. در حدود ۵۰۰ مترى جنوب شرقى این امامزاده، امامزاده دیگرى وجود دارد مشهور به «بالا امامزاده» یعنى امامزاده کوچک، که بنا به نقل سینه به سینه اهالى برادر کوچکتر مرحوم سید بهلول مى ‏باشد. کرامات زیادى از این امامزاده پیرامون برآورده شدن حاجات و شفاى مَرضى بروز کرده که مشهور و معروف بین مردم مى ‏باشد.

۲-۲. مقبره سید یعقوب، این مزار که در فاصله ۲۰۰ مترى از چهار راه مرکزى شهر به سمت جنوب واقع شده، مقبره مرحوم سید یعقوب کوهکمرى مى‏ باشد. محل مقبره خانه مسکونى میر یعقوب بوده، که مردم بعد از مرگش گنبد و بارگاه روى آن ساخته اند. این مقبره مورد احترام و اعتقاد تمام مردم خوى است. مردم جهت روا شدن حاجات در آن‏جا نذر و قربانى مى‏ کنند، کرامات متعددى از وى دیده شده که زبانزد مردم خوى است، زندگینامه وى و خاندانش در به تفصیل در مقالات بعدی توضیح خواهیم داد.

۲-۳. مقبره سید تاج‏الدین خویى، وى از نوادگان سید محمدعابد مصرى مى ‏باشد که در حدود ۱۵ کیلومترى سمت جنوب شهر خوى در زیر گردنه «خرسته کدوک» در روستایى که به نام وى به روستاى سید تاج ‏الدین مشهور است مدفون مى ‏باشد. همه اهالى این ده از اعقاب او مى ‏باشند، و اکثراً از سادات هستند.

    سلسله نسب وى که به امام موسى جعفر(ع) مى‏رسد بدین ترتیب است: «تاج الدین بن على بن محمد بن احمد بن حسین بن على بن محمد بن حسن بن مرتضى بن فخرالدین بن محمد بن احمد بن محمود بن حسین بن عبدالله بن حسن بن موسى بن جعفر امام کاظم علیه‏السلام».

    سید تاج الدین دو پسر داشته بنام سید ولى و سید قاسم که نسب سادات سید تاج‏الدینى و سادات صائن قلعه زنجان از طریق آنان به سید تاج الدین مى‏رسد و شجره‏هاى متعدد در میان این سادات موجود است که تعدادى از آنها نزد نویسنده موجود است و مورد تائید علماى نسب شناس مانند حضرت آیت الله سید شهاب الدین نجفى مرعش (قدس سره) واقع شده‏اند که ذکر آنها خارج از هدف این کتاب است.

    کرامات زیادى از وى به ظهور پیوسته و مخصوصاً توسل به تربت وى براى شفاى مار گزیدگى را اهالى خوى خیلى تجربه کرده و وقایع زیادى در این مورد نقل مى‏ کنند.

۲-۴. بقعه هفت برادران رَبط (یدى قارداشلار)، این بقعه در یکى از محلات قدیمى خوى به نام ربط، جنب مسجد ملا عسکر واقع شده است. هم اکنون چهار قبر در آن موجود مى ‏باشد. بنا به نقل اهالى محل یکى از سنگ قبرهاى نفیس این بقعه به سرقت رفته است و دو عدد آنها باقى است و یک قبر فاقد سنگ قبر مى ‏باشد. مشخصات یکى از این سنگ قبرها چنین است: سنگ به شکل مکعب، به ارتفاع حدود چهل سانتى‏متر و به طول یک و نیم متر و عرض چهل سانتى‏متر، روى سنگ و دور تا دور آن حکاکى شده، متأسفانه نوشته‏ هاى روى آن در اثر طول زمان بکلى از بین رفته است. در اطراف آن در دو جانب طولى «آیت الکرسى» حک شده و در جانب عرضى طرف بالا سر نام صاحب قبر بدین عبارت حک شده: «هذا قبر عالیجناب سعادت نصاب السید الشهید امیر على بن عالیجناب المغفور…» و در جانب زیر پا تاریخ فوت وى چنین حک شده: «توفى فى غره شهر محرم الحرام سنه سبع ثلثین و تسع مائه غفر اللَّه له ولوالدیه».

    با توجه به قدمت این قبر (سال ۹۳۷ ه. ق) این مزار از اهمیت فوق ‏العاده‏اى برخوردار است. در عقب این سنگ قبر، سنگ قبرى به همین اندازه وجود دارد لکن نوشته ندارد.

۲-۵. مقبره آخوند ملا زین‏ العابدین نوایى

    در یک کیلومترى از مرکز خوى در سمت جنوب غربى آن در ابتداى شهانق واقع است. امروزه بر اثر مدفون شدن علماى زیادى کنار قبر وى، مزارش مقبره علماى خوى گردید که حدود ۱۷ تن از علماى سرشناس خوى در آنجا مدفون مى ‏باشند. از کرامات وى شفا یافتن «زگیل» دست و پا با مالیدن خاک مقبره‏اش بر آن مى‏ باشد که اهالى خوى زیاد تجربه کرده ‏اند. از مرحوم آخوند کرامات بسیارى در سینه مردم شهر وجود دارد که نمونه آن در زلزله ۱۲۵۹ ه.ق خوى ذکر گردید. اخیرا با تولیت جناب حجت ‏الاسلام والمسلمین شیخ جلیل هنرور مقبره و بارگاهى مناسب براى او احداث شده است.

 ۲-۶. مقبره آخوند ملاعلى خویى

    در قله تپه غضنفر در پنج کیلومترى جنوب خوى واقع شده و چون قبلاً کاروان هاى زیارت کربلا از دامنه این تپه به کربلا مشرف مى ‏شدند، به جهت علاقه زیاد وى به اهل بیت(ع) وصیت کرد که بعد از فوتش او را زیر پاى زوار سیدالشهدا(ع) دفن کننده به عقیده مردم خوى این قبر آسیبها و حوادث را از شهر خوى دور مى ‏کند. مزارش داراى گنبدى است که فرسوده شده در حال ریزش مى ‏باشد و مورد احترام و زیارت مردم خوى مى ‏باشد.

۲-۷. پیر عمر نخجوانى

    سابقاً در حومه خوى مزار پیر عمر نخجوانى موجود بوده که هم اکنون از بین رفته است و محل آن مشخص نمى‏ باشد، به عقیده دکتر ریاحى محل آن روستاى پیرکندى بوده که فعلاً موجود است.

۲-۸. مزارات دنبلی هاى خوى در سامراء

    لازم به ذکر است که چون احمد خان دنبلى حاکم خوى حرم مطهر سامرا را تعمیر و تجدید بنا نموده ، لذا براى خود و خانواده‏اش در آنجا مقبره‏اى اختصاص داده که بنا به مشاهده دکتر ریاحى در فروردین ۱۳۴۰ ه.ش مزار پنج تن از آنها (احمد خان دنبلى، کلبعلى خان، سلمان خان، حسین خان، نظرعلى بیگ) در آن سال موجود بوده، ولى الان اطلاعى از باقى بودن یا هدم آنها در دست نیست.

منبع:

ریاحى، محمدامین، تاریخ خوى، ص ۸۳ و ص ۲۱۳

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دیدگاه شما