در این مقاله می خواهیم به بررسی مهمترین آداب و رسوم مردم ایران بپردازیم. از آنجائیکه ایران از دیرباز مهد فرهنگ و تمدن وهنر بوده و توجه به سنت ها در میان مردم ایران از جایگاه ویژهای برخوردار است، لذا اهمیت مطالعه راجع به این فرهنگ و سنن در هر زمانی در این کشور احساس می گردد.
بدلیل اینکه کشور ایران بخاطر دارا بودن از مکانهای تاریخی و همچنین طبیعت جذاب، پتانسیل بالایی در جذب گردشگر و بازدید کننده دارد، سالیانه عده بسیاری از گردشگران و ایران شناسان اقدام به بازدید ازاین کشور می نمایند و بخاطر همین مقوله پربازدید بودن این کشور است که تصمیم گرفته ایم درباره فرهنگ و آداب و رسوم مردم این کشور به مطالعه بپردازیم.
مراسم شب چله در ایران
مردم ایران از دیرباز به سنت های دیرینه پدران خود توجه ویژهای داشته و همواره سعی نموده اند تا به بهترین شکل آداب و رسوم قدیمی را حفظ نمایند. یکی از این آداب و سنن قدیمی مراسم شب چله است.
مهمترین هدف از این رسم قدیمی صله ارحام و دیدار از بزرگان فامیل و خانواده است. در این شب، که بلندترین شب سال بوده و بهترین بهانه برای دورهمی های خانوادگی می باشد، معمولا همه افراد خانواده در خانه پدربزرگ و مادربزرگ ها جمع می شوند.
نام خانه مادربزرگ که می آید، بی اختیار یاد دوران شیرین کودکی و بازی ها و قصه هایی میافتیم که برای بسیاری از ما تبدیل به بهترین خاطرات زندگیمان شده اند.
خانه مادربزرگ و طاقچه ای که همیشه در گوشه ای از آن چراغ نفتی و قرآن به چشم می خورد! خانه مادربزرگ و سماوری که همیشه در حال قل قل کردن و جوشیدن بود.
و خانه مادربزرگ که در شب های چله، بهترین مکان برای دورهمی های خانوادگی بود!
آری مردم ایران زمین اینگونه این شب عزیز را پاس می دارند. با جمع شدن دور کرسی مادربزرگ و خوردن تنقلاتی که به هر چه بیشتر شیرین شدن این شب میافزایند.
خوراکیهایی مانند گردو، حلوا، پشمک، لواشک، انار و هندوانه که از اصلی ترین اجزاء دورهمی های شب چله بوده و به مرور زمان به صورت یک رسم و سنت درآمده اند که در صورتی که یکی از آنها سرسفره نباشد، جایگاه خالی آن حس خواهد گردید.
استفاده از هر کدام از این خوراکی ها فلسفه مخصوص به خود را دارد. به عنوان مثال هندوانه که مهمترین نماد شب چله در ایران است، از دیرباز با هدف افزایش مقاومت بدن انسان در برابر سرما مصرف می شود.
اهمیت برگزاری این مراسم تا آنجاست که در این شب خانواده تازه داماد هدایایی را تدارک دیده و به رسم دوستی و اظهار محبت به منزل نوعروس می فرستند.
این مراسم زیبا که در تمام شهرهای ایران و نیز روستاهای آنها برگزار می گردد، به عنوان سمبل عشق و دوستی بین خانواده های عروس و داماد بوده و از گذشته تاکنون همه ساله، اجرا می شود.
از دیگر آئین هایی که در شب چله برگزار می شود آئین حکایت خوانی است که عمده حکایت های مورد توجه از سوی مردم، حکایات مربوط به شاهنامه است.
از آنجائی که قصد داریم به دیگر آداب و سنن مردم ایران نیز بپردازیم، لذا از اشاره به آداب شب چله به این مختصر بسنده می کنیم.
شیوه برگزاری مراسم عید نوروز در ایران
از دیگر مراسمی که در بیشتر نقاط جهان و بخصوص ایران برگزار می شود، مراسم عید نوروز است. در این جشن نوشدن و بهار، مردم ایران نخستین کاری که می کنند این است که حدود یک ماه مانده به عید شروع به خانه تکانی می کنند.
در انجام این مراسم نیز مانند شب چله جوانترها برای کمک به بزرگترها شتافته و به پدر و مادرهای پیرشان درامر خانه تکانی کمک می رسانند.
بعد از اینکه خانه تکانی تمام می شود، مردم برای آمدن عید خود را آماده می کنند که این آمادگی شامل خرید لباس نو هم می شود. چند روز مانده به تحویل سال نو مردم ایران شاهد شور و هیاهوی فراوانی در بازار و مراکز خرید می شوند که این مورد، به نوبه خود جزو زیباییهای عید و شور زندگی دراین ایام است.
مراسم چهارشنبه سوری
یکی از بهترین و زیباترین مراسمی که در تمام ایران شاهد برگزاری آن می باشیم، مراسم چهارشنبه سوری است که در آخرین سه شنبه سال برگزار می گردد.
در این مراسم مردم ایران برطبق یک سنت قدیمی درکوچه و خیابان گرد هم آمده اقدام به برافروختن آتش و سپس پریدن از روی آن می کنند.
مردم ایران معتقدند که با پریدن از روی آتش، درواقع از روی غم ها و درد و رنج ها می پرند! و در واقع این کار نماد شادی و دور نمودن پلیدی ها از زندگیست.
از دیگر رسم های زیبائی که در چهارشنبه سوری برگزار می شود، مراسم شال اندازی است که بیشتر در روستاها برگزار می شود. بدین ترتیب که جوانان بر بام خانه های اقوام و آشنایان خود رفته و پارچه بلندی را از پنجره به داخل خانه آویزان می کنند و صاحب خانه نیز بسته به توانایی خود هدایایی از قبیل میوه و شیرینی یا پول به پارچه بسته و آن را بالا می فرستد.
این مراسم به تنهائی موجب ایجاد صمیمیت و دورهم جمع شدن بین مردمان می شود که متاسفانه درچند سال اخیر به علت نفوذ برخی سنت های غلط مانند استفاده از مواد محترقه و خطرناک موجب ایجاد جو ناآرام و خطرناک در بین مردم گردیده است ودرصورتی که این اقدامات پرخطر ازاین مراسم حذف شوند شاهد یکی از زیباترین و پرشورترین مراسم های تاریخ خواهیم بود.
مراسم سنتی سبزه رویاندن برای سفره هفت سین
چند روز مانده به عید، مردم در تمام شهرهای ایران اقدام به رویانیدن سبزه می نمایند که این سبزه ها عمدتا از دانه های گندم و عدس و جو می باشد. سبزه نماد سرسبزی و نو شدن در زندگی است و بعد از سبز شدن و رشد کافی در سفره هفت سین قرار می گیرد و در روز سیزدهم فروردین و همزمان با روز طبیعت در آب رها می گردد.
صله رحم و دیدار از بزرگان فامیل و خویشاوندان درایام نوروز
همه ساله ایام عید بهانه ایست برای دیداراز بزرگترها و اقوام و خویشان که درتمام شهرهای ایران این مراسم و دید و بازدیدها از اهمیت و جایگاه ویژهای برخوردار است.
از دیگر رسومی که مردم در ایام عید انجام می دهند رنگ کردن تخم مرغ و قرار دادن آن در سفره هفت سین، عیدی دادن بزرگترها به کوچکترها، قرار دادن اسکناس نو لای قرآن، هدیه بردن برای نوعروسان و نیز رسم دیرینه طبیعت گردی در روز سیزده بدر است.
مراسم عاشورا و تاسوعا و اربعین
همزمان با عاشورا و تاسوعای حسینی مردم بطور پرشور و گسترده درجای جای این کشور اقدام به برگزاری مراسم عزاداری می نمایند.
این عزاداری ها شامل دسته های زنجیر و سینه زنی و همچنین مراسم شبیه خوانی می باشد که هر سال پرشورتر از سال قبل برگزار می شود.
مراسم عید قربان
همه ساله با فرارسیدن عید قربان مردم مسلمان اعم از شیعه و سنی اقدام به قربانی نمودن گوسفند می کنند. این مراسم با یاد حضرت ابراهیم و فرزندش اسماعیل برگزار می شود و اصلی ترین هدف از آن تقسیم گوشت قربانی بین نیازمندان جامعه می باشد.
نتیجه گیری
در پایان، این متن را این گونه پایان می دهیم که علیرغم اینکه این مراسم همه ساله در تمام شهرهای ایران برگزار می شوند، ولی برخی از آنها در طی زمان در برخی از شهرها در حال به فراموشی سپرده شدن هستند و به مرور از اهمیت آنها کاسته شده و تنها در شهرهای اندکی شاهد برگزاری آنها می باشیم.
به عنوان مثال مراسم شال انداختن در شب چهارشنبه سوری در استان های ترک زبان ایران و بخصوص شهرستان خوی در آذربایجان غربی باشکوه تر از سایر شهرها برگزار می گردد که این مورد، اهمیت و جایگاه ویژه این شهر را در حفظ سنت های دیرینه و کهن سرزمینمان نشان می دهد.
امید به اینکه به عنوان یک ایرانی از هر نژاد و زبان و شهری که هستیم بتوانیم سهم کوچکی در حفظ سنت های دیرین نیاکانمان داشته باشیم ودر حفظ این سنت ها و اجرای هر چه بهتر آنها بکوشیم.
نویسنده: سمیه سیدی
